کتاب ترانه های خیام از صادق هدایت

کتاب “ترانه‌های خیام” یکی از آثار پژوهشی بسیار ارزنده از صادق هدایت می‌باشد. این کتاب شامل یک مقدمه، دو مقاله و ۱۴۳ رباعی از حکیم عمر خیام نیشابوری است که هدایت معتقد است در صحت انتساب آن‌ها به خیام هیچ تردیدی وجود ندارد. کتاب ترانه‌های خیام از مهمترین تحقیقات ادبی در ایران به شمار می‌رود. در مقدمه کتاب این‌گونه آمده‌ است که کمتر کتابی در دنیا همچون اشعار و سروده‌ها و ترانه‌های خیام، هم مورد تحسین و هم مورد نفرت قرار گرفته است! این بدان دلیل است که خیام با روشن‌اندیشی و افکاری باز در دوره‌ و زمانه‌ای که به روشنفکری، تهمت الحاد زده می‌شد، شجاعانه اقدام به سرودن رباعیات خود کرده است. صادق هدایت پس از تفحص و تحقیق در اشعار خیام، به این نتیجه رسید که تعدادی از رباعیات خیام به اشتباه به او نسبت داده شده است. او کیفیت بد و ضعیف برخی از رباعی‌ها را دلیل خوبی می‌داند که این اشعار برای خیام نباشد. لذا کوشیده است تا با بررسی نسخ خطی گوناگون و در کنار هم قرار دادن آن‌ها، به نسخه‌ای دقیق از اشعار خیام دست یافته و رباعیاتی که از وی نیست را حذف نماید. حاصل این کار بزرگ او، کتاب ترانه های خیام است که هم‌اکنون در پیش و روی شماست.